ต้องแลกอริยทรัพย์ด้วยความเพียรเท่านั้น

ความเพียรจะเกิดขึ้นได้ต้องมีองค์ประกอบ คือ

1. มีปัญญา รู้ว่าการท่องไม่เที่ยงเกิดดับ เป็นเหตุให้รู้ความจริงในธรรมชาติทั้งปวง เป็นข้อมูลที่สร้างสุขดับทุกข์ได้
2. รู้เป้าหมาย ของชีวิตว่า คือ สุขถาวร คือ นิพพาน
3. มีศรัทธา ในพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ไม่ลังเล

พระพุทธเจ้าท่านตรัสสรุปไว้ว่า ไม่มีอะไรเอาชนะความเพียรพยายามของมนุษย์ได้ คำนี้คำเดียว ถ้าเราเจาะเข้าไปแล้วก็หนาวเลยนะ หมายความว่า ถ้าเอาความเพียรพยายามมาตั้งเป็นหลักปฏิบัติ ไม่ว่าทางโลกหรือทางธรรม ถ้าเราขยันหมั่นเพียร เราจะทำได้ทุกสิ่งไม่ว่าในทางโลก หรือทางธรรม

ความเพียรพยายามสูงสุดของเราเท่านั้น ที่จะเอาชนะความเคยชินเก่า ๆ ของเราได้

ทุกข์คือความเกิด ถ้าเกิดอยู่ก็ต้องทุกข์ตลอดไป ถ้าดับการเกิดได้ ก็ดับทุกข์ได้ ดับความเกิดได้ ก็ดับอวิชชาได้

อวิชชาเกิดที่ไหน เกิดที่ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เกิดเพราะตามสิ่งที่มากระทบสัมผัสไม่ทัน ไปหลงพอใจ แปลว่าโลภ ไม่พอใจแปลว่าโกรธ ตามไม่ทันแปลว่าหลง โลภโกรธคือทุกข์ ในอริยสัจ ๔ ตามไม่ทันคือหลง ก็คือสมุทัยในอริยสัจ ๔ ถ้าตามทัน ทุกข์ก็ไม่เกิด ตามทันแปลว่านิโรธ ตามทันเป็นประจำ เรียกว่า มรรคปฏิปทา หรือทางดับทุกข์ หรือทางดับอวิชชา

พระพุทธเจ้าได้วางทางดับทุกข์ไว้คือ การวิปัสสนาภาวนาขันธ์ ๕ อินทรีย์ ๖ คือ ท่องจำกฎธรรมชาติ ๒ กฎ ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ สรุปว่าไม่เที่ยงเกิดดับ กำกับการกระทบสัมผัสทางอินทรีย์ ๖ ให้ตามทันโลกภายนอก ที่มากระทบสัมผัสตัวของเราว่า มันไม่เที่ยงเกิดดับ เพื่อดับความพอใจ ไม่พอใจที่จะเกิดขึ้นตามมากับการกระทบสัมผัส นั่นคือทุกข์เกิดที่ไหน ให้ดับที่นั่น พระพุทธเจ้าตรัสไว้อย่างนี้